Sadyzm seksualny

Specjaliści (Ressler, Burgess i Douglas, 1988) uważają, że przejawianie perwersyjnych zachowań seksualnych przez seryjnych morderców jest powszechnym zjawiskiem, a dewiacją która najczęściej u nich występuje jest sadyzm. Według badań przeprowadzonych przez FBI, 81% przestępców tego typu uznawało ostrą, przepełnioną przemocą pornografię za podstawę swoich zainteresowań seksualnych. U wielu z nich doprowadziło to do wykształcenia różnorodnych parafili, takich jak: sadyzm, masochizm, fetyszyzm, nekrofilia, transwestytyzm, ocieractwo, nakłuwactwo, koprofilia, zoofilia, ekshibicjonizm, oglądactwo i nałogowa masturbacja.

1.1. Historia i definicja

Termin sadyzm został wprowadzony do literatury naukowej w 1886 roku, przez psychiatrę R. Krafta-Ebinga. Opisał on go w swojej monografii pt. „Psychopathia sexualis”. Nazwa – sadyzm, pochodzi od nazwiska francuskiego pisarza Donatien Alphonse Francois markiza de Sade’a (1710-1814). De Sade uważał okrucieństwo za istotę przeżycia seksualnego, czemu dawał wyraz w swych dziełach literackich. Najbardziej znaną jego powieścią jest napisana w 1978 roku „120 dni sodomy, czyli szkoła libertynizmu”. Zawarł on w niej opis prawie wszystkich zboczeń i perwersji seksualnych czasów mu współczesnych. Innym określeniem sadyzmu jest algolagnia, powstała z połączenia dwóch greckich słów: algos (ból) i lagenia (rozkosz). Został on utworzony przez lekarza-seksuologa A. Schrenck – Notzinga (Hanusek i Leszczyński, 1995). Dewiacją przeciwstawną do sadyzmu jest masochizm, który polega na czerpaniu zadowolenia seksualnego z doznawanego cierpienia i upokorzenia.

            Imieliński (s.180, 1977) określa sadyzm jako „zboczenie polegające na tym, że sprawianie cierpienia drugiemu człowiekowi wywołuje rozkosz seksualną…Zazwyczaj występuje razem z masochizmem, przy czym jedna z tych skłonności dominuje. Sadyzm i masochizm mają się do siebie jak negatyw i pozytyw tej samej fotografii”.

Lew Starowicz (1988) wyróżnia:

a) sadyzm fantazyjny – „Polega na wyobrażaniu sobie zachowań sadystycznych wobec obiektów erotycznych w trakcie masturbowania się, współżycia, a zarazem nie ma ujawniania sadyzmu w konkretnych zachowaniach wobec partnera” (ibidem, s. 150).

b) sadyzm bierny – „Polega na tym, że w trakcie współżycia seksualnego świadomie unika się zaspokajania oczekiwań i potrzeb partnerki w celu wywołania u niej żalu, przykrego rozczarowania, dyskomfortu” (ibidem, s. 150).

c) sadyzm agresywny – „Występują tu też różne poziomy nasilenia agresji: od subtelnego wyrafinowania, poprzez poniżanie psychiczne, tyranizowanie, narzucanie nie akceptowanych przez drugą osobę zachowań seksualnych, aż wreszcie dochodzimy do form destrukcyjnych wobec ciała partnera (np. bicie, kopanie, przypalanie papierosem, ranienie itp.), skrajną formą sadyzmu agresywnego jest mord z lubieżności” (ibidem, s. 150). McCary uważa, że sadyzm jest częstszy u mężczyzn - 5% niż u kobiet - 2% (cyt. za Starowicz 1988) .

Imieliński (1977) dzieli sadyzm ze względu na nasilenie cierpienia zadawanego ofierze:

a) lekka forma sadyzmu ogranicza się do krępowania partnera i upokarzania;

b) ciężka forma sadyzmu polega na osiąganiu satysfakcji seksualnej z bicia, gryzienia, chłostania, przypalania itp. W skutek takich zachowań partner doświadcza silnego bólu i może doznać obrażeń;

c) najcięższą formą sadyzmu jest mord z lubieżności, przyjemność seksualna czerpana jest ze śmierci ofiary;

E. Fromm (1998) określa sadyzm jako sposób do osiągnięcia absolutnej kontroli nad inną istotą: człowiekiem lub zwierzęciem. Gdy sadysta osiągnie ten cel, zmienia obiekt swoich skłonności w przedmiot będący jego własnością.

Według klasyfikacji ICD-10 (1992, s. 184) sadomasochizm to: „Preferowanie aktywności seksualnej, w której dochodzi do zniewolenia, zadawania bólu lub upokorzenia. Jeżeli dana osoba woli być ofiara takiej stymulacji seksualnej – jest to masochizm, jeśli zaś woli być wykonawcą – mamy do czynienia z sadyzmem. Często osoba doznaje pobudzenia seksualnego zarówno przy pomocy działań sadystycznych, jak i masochistycznych. Łagodnego stopnia stymulacja sadomasochistyczna bywa pospolicie stosowana do wzmożenia skądinąd prawidłowej aktywności seksualnej. Kategorii tej należy więc używać tylko wtedy, gdy aktywność sadomasochistyczna staje się najważniejszym źródłem stymulacji lub jest niezbędna do uzyskania zaspokojenia seksualnego. Sadyzm seksualny jest czasami trudny do różnicowania z okrucieństwem w kontaktach seksualnych czy też złością nie powiązaną z erotyzmem. Rozpoznanie jest pewne, gdy przemoc staje się niezbędna do uzyskania pobudzenia erotycznego”.

U niektórych osób mogą wystąpić dewiacyjne tendencje seksualne, związane z sadyzmem. Polegają one na tym, że w treści fantazji seksualnych pojawiają się wyobrażenia siebie samego w zachowaniach dewiacyjnych. Sporadycznie osoba u której one występują odczuwa potrzebę tego typu zachowań, połączoną z podnieceniem seksualnym. Niekiedy może ona je również zrealizować, wiedziona ciekawością. Dewiacyjne tendencje seksualne występują u wielu osób i są wpisane w naszą seksualność, czasem jednak mogą one zwiastować rozwijanie się parafilii (Lew-Starowicz, 1988).

1.2. Etiologia sadyzmu

Przyczyny wystąpienia sadyzmu mogą być różne, do najważniejszych należą (Starowicz, 1988, s.152):

a) mechanizmy wczesno dziecięce i np. w osiemnastym miesiącu życia ciało ulega    schematyzacji w psychice dziecka, mogą tu w wyniku błędów wychowawczych powstać tendencje sadomasochistyczne;

b) wpływ fantazji i wyobraźni erotycznej towarzyszącej masturbacji, powstałej w wyniku oddziaływania pornografii, brutalności seksualnej w kinematografii, telewizji;

c) poczucie malej wartości, kompleksy. Sadyzm jest wówczas mechanizmem obronnym o charakterze kompensacyjnym;

d) urazy, niepowodzenia seksualne i uczuciowe, doświadczenia brutalnego czy bardzo przykrego odrzucenia i zlekceważenia. Zachowania sadystyczne stają się wówczas formą zemsty, odwetu, potrzeby karania;

e) niektóre osobowości nieprawidłowe, asocjalne;

f) niekiedy jako objaw zaburzeń psychicznych;

            Teorie biologiczne starają się tłumaczyć wystąpienie sadyzmu, nieprawidłowościami natury neurologicznej lub fizjologicznej. W badaniach nad grupą sadystów seksualnych Bain, Langevin, Dickey i Ben – Aron). uzyskano istotne różnice hormonalne stosunku do grupy kontrolnej (Widacki, 2006).

            U seryjnych morderców kształtowanie się parafilii, w tym sadyzmu, przebiega najczęściej na drodze warunkowania. Według teorii behawioralnej (Bilikiewicz i in, 2000) w trakcie fantazji towarzyszących masturbacji w okresie dziecięcym, dochodzi do przypadkowego poznania zachowania sadystycznego (Widacki, 2006). Jak pisze Imieliński (1977), może to doprowadzić do erotycznego skojarzenia odruchowo – warunkowego. Na skutek tego bodziec do tej pory obojętny może stać się silnym bodźcem wzbudzającym podniecenie seksualne. Powstawanie sadystycznych skojarzeń seksualnych jest największe w okresie dojrzewania i abstynencji seksualnej (brak normalnych kontaktów płciowych z drugą osobą). Emocje z nimi związane są wtedy najbardziej nasilone. Według badań u 61% morderców seksualnych między dwunastym i czternastym rokiem życia, pojawiały się fantazje na temat gwałtu (Ressler, Burgess i Douglas, 1988). Malamuth (1981) opisuje  eksperyment w  trakcie, którego 29 mężczyzn zostało poddanych stymulacji audiowizualnej, której treść dotyczyła gwałtu. Wielu z badanych reagowało na stymulację podnieceniem. Według niego powtarzająca się stymulacja o tej treści może być przyczyną zachowań antysocjalnych u ludzi którzy wcześniej ich nie wykazywali (cyt. za Lew-Starowicz, 1988).

W trakcie warunkowania może dojść do uogólnienia niektórych bodźców i rozciągnięcia ich na inne albo do ich eskalacji, gdy jakiś bodziec stanie się za słaby zostanie zastąpiony przez podobny o silniejszej treści (Imieliński, 1977) Przykładowo, sadysta czerpiący początkowo przyjemność z przełamywania oporu swojej ofiary, poprzez podduszanie, może zapragnąć posunąć się dalej. W wyniku osłabienia działania dotychczasowego bodźca (podduszania) spróbuje ją udusić w trakcie stosunku, w celu zwiększenia swoich doznań. Ted Bundy w jednym z wywiadów dokładnie opisał jak początkowe zainteresowanie twardą pornografią przerodziło się w fantazje o sadystycznej treści, które w końcu znalazły ujście w morderstwach tle seksualnym: „To był proces, działo się to krok po kroku (…) Moje doświadczenie ogólnie związane z pornografią a konkretnie z tą, która ukazuje seksualność w sposób brutalny, jest takie, że kiedy staje się uzależnieniem (…) to tak jak w nałogu, poszukujesz czegoś co jest ostrzejsze”.

Na kształtowanie sadyzmu mogą mieć również wpływ wrodzone predyspozycje np. specyficzna budowa systemu nerwowego, która zwiększa zapotrzebowanie na silne bodźce. Według niektórych teorii taki typ układu nerwowego mają posiadać psychopaci (Pospiszyl, 2000). U seryjnych morderców występuje ewidentne powiązanie osobowości antysocjalnej i tendencji sadystycznych. Być może czynniki, biologiczne i środowiskowe, wpływające na rozwój tego zaburzenia osobowości wpływają również na kształtowanie się sadyzmu.

Powiązania między skłonnościami do sadyzmu a psychopatią wykazał pewien ciekawy eksperyment (Barnes, Malemuth i Check, 1989). Badano w nim osobowość kwestionariuszem Eysenck’a i rozmaite aspekty seksualności u dużej grupy studentów. Eksperyment wykazał, że osoby które uzyskały wysoki wynik na skali psychotyzmu (psychotyzm jest wiązany z psychopatią) mniej chętnie przejawiały aktywność seksualną służącą do wyrażania miłości i przywiązania. Z kolei częściej myślały o dopuszczaniu się przemocy w kontaktach seksualnych i czerpały przyjemność z fantazji o zabarwieniu sadystycznym. Osoby te przyznały że były by skłonne do zaangażowania się w takie zachowania seksualne jak: gwałt i praktyki sadomasochistyczne. W swoich pragnieniach wymieniali seks grupowy i użycie przemocy w stosunku do kobiety. W przypadku pornografii ta grupa miała z nią mniejszy kontakt w ogóle, ale większy z tą prezentującą elementy przemocy.

W wyniku tych danych wysnuto hipotezę, że zaprezentowanie materiałów zawierających przemoc w kontekście seksualnym, będzie bardziej podniecające dla osób z wysokim wynikiem na skali psychotyzmu. Pobudzenie seksualne zmierzono za pomocą reakcji samych badanych i poprzez pomiar erekcji członka przy użyciu czujnika tensometrycznego. W trakcie eksperymentu puszczona im taśmę magnetofonową z nagraną historią liczącą około tysiąca słów. Historia miała cztery wersję różniące się wystąpieniem takich czynników jak: przemoc (zgoda lub niezgoda kobiety) i zadawanie bólu. Osoby z wysokim wskaźnikiem psychotyzmu wykazywały większe pobudzenie historią zawierającą przemoc i ból, w przeciwieństwie do osób z niskim wskaźnikiem psychotyzmu (cyt. za Hołyst, 2006).

Na podstawie własnej pracy magisterskiej pt.
Seryjni i wielokrotni mordercy - teoretyczny model kształtowania się skłonności oraz profilowanie psychologiczne i psychogeograficzne przygotował  Łukasz Wroński